Έθιμα του χωριού

Η Μεγάλη Παρασκευή στο Ιάσιο

Η μέρα της Μεγάλης Παρασκευής περιλάμβανε πολλές ενασχολήσεις που είχαν σχέση με την εκκλησία.

Το πρωί της Παρασκευής τα κορίτσια του χωριού είχαν την ευθύνη να στολίσουν τον Επιτάφιο.Συνήθως το μάζεμα των λουλουδιών αναλάμβαναν τα κορίτσια του Δημοτικού Σχολείου. Πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και ζητούσαν από τις νοικοκυρές ό,τι καλό και μυρωδάτο άνθιζε στον κήπο. Μενεξέδες, βιολέτες, ζουμπούλια και πασχαλιές ήταν της εποχής.

Όταν τα λουλούδια συγκεντρώνονταν, τα μεγαλύτερα κορίτσια(του Γυμνασίου) αναλάμβαναν το στόλισμα του Επιταφίου. Άλλες φορές περνούσαν τα λουλούδια από κλωστές φτιάχνοντας γιρλάντες και άλλες απλώς τα στερέωναν.

Την ίδια ώρα, τα αγόρια σκαρφαλωμένα στο καμπαναριό χτυπούσαν πένθιμα την καμπάνα.Όποιος ήταν διαθέσιμος, έγραφε τα ονόματα των ζωντανών και των νεκρών του χωριού για να διαβαστούν από τον παπά κατά τη λιτανεία.

Το βράδυ, οι κοπέλες και οι νέες γυναίκες του χωριού έψαλλαν τα εγκώμια (μια συνήθεια που καθιερώθηκε -αν θυμάμαι καλά- από κάποιους δασκάλους του χωριού που οργάνωναν τη χορωδία).

Η περιφορά του επιταφίου γινόταν σ' όλο σχεδόν το χωριό-αν δεν έβρεχε. Τα λουλούδια του Επιταφίου μοιράζονταν στο εκκλησίασμα και έμπαιναν στο εικονοστάσι κάθε οικογένειας για το καλό.

Τα κάλαντα του Λαζάρου

Το Σάββατο του Λαζάρου ήταν αφιερωμένο στα κάλαντα.

Κάθε παρέα έφτιαχνε το δικό της "Λάζαρο".Ενώναμε δυο ξύλα ώστε να σχηματιστεί ένας σταυρός.Ύστερα ντύναμε το σταυρό με διάφορα κουρέλια, ώστε να μοιάζει με  σαβανωμένη ανθρώπινη φιγούρα. Ο στολισμός ολοκληρωνόταν με διάφορα διακοσμητικά ή λουλούδια. Παίρναμε το καλαθάκι για τα κεράσματα και γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι τραγουδούσαμε τα ακόλουθα κάλαντα:

Εις την πόλη Βιθυνία

Μάρθα κλαίει και Μαρία

Λάζαρον τον αδερφό τους

τον καλόν κι αγαπητόν τους.

......................................

Πες μας Λάζαρε τι είδες

εις τον Άδη που επήγες.

Είδα φόβους, είδα τρόμους,

είδα βάσανα και πόνους!
Δώστε μου λίγο νεράκι
να ξεπλύνω το φαρμάκι!

...................................

Οι νοικοκυρές μας έδιναν αυγά (άβραστα), που συνήθως κατέληγαν στο καφενείο, όπου τα χρησιμοποιούσαμε αντί χρημάτων για να αγοράσουμε συνήθως παγωτό.

 Οι "κλεψιές" των κάρων

Την Παρασκευή των πρώτων Χαιρετισμών, παραμονή της γιορτής του Αγίου Θεοδώρου, μετά τον βραδινό εκκλησιασμό, τα παλικάρια του χωριού είχαν "αποστολή".

Με κάθε προφύλαξη, έμπαιναν κρυφά στις αυλές των σπιτιών που είχαν κορίτσια "της παντρειάς"και έκλεβαν διάφορα αντικείμενα (κυρίως κάρα), τα οποία μετέφεραν στο κέντρο του χωριού, όπου τα έβρισκαν οι ιδιοκτήτες τους το άλλο πρωί.

Η κλοπή δήλωνε στα "θύματα" ότι έπρεπε να έχουν το νου τους στις κόρες τους, γιατί είχαν φτάσει σε ηλικία που συγκέντρωναν το ενδιαφέρον των αγοριών.

Μασκαρέματα στο χωριό

Τις Αποκριές στο χωριό τα παιδιά ντύνονταν καρναβάλια, όχι όμως με αγορασμένες στολές. Φορούσαν αυτοσχέδια κοστούμια από παλιά ρούχα με τα οποία φρόντιζαν να καλύπτουν κάθε εκατοστό του σώματος, για να μη γνωρίζονται. Έπειτα, οι παρέες των μασκαρεμένων γυρνούσαν όλα τα σπίτια του χωριού, όπου κάθε νοικοκυρά έπρεπε να κεράσει καραμέλες και να προσπαθήσει να μαντέψει ποιος κρυβόταν κάτω από κάθε μεταμφίεση. Όταν οι μασκαράδες έβγαιναν στο δρόμο, προκαλούσαν συνήθως μεγάλη αναστάτωση στα σκυλιά του χωριού, τα οποία αγρίευαν με την παράξενη εμφάνισή τους και γάβγιζαν ασταμάτητα.

Χαρταετοί στο μπαΐρι

 Το χρονικό διάστημα της Αποκριάς και μέχρι την Καθαρά Δευτέρα αρκετοί χαρταετοί έκαναν την εμφάνισή τους πάνω απ' το χωριό. Οι περισσότεροι ήταν αυτοσχέδιοι. Το σημείο που πρόσφερε τις κατάλληλες συνθήκες δεν ήταν άλλο από το "μπαΐρι", το ψηλότερο σημείο του χωριού, όπου δεν υπήρχαν εμπόδια.

Τα Φώτα στο Ιάσιο

Ένα ιδιαίτερο έθιμο υπήρχε στο χωριό για τη γιορτή των Φώτων.

Ο σταυρός, που σε άλλα μέρη της Ελλάδας πετιέται στο νερό , στο χωριό μας τοποθετούνταν μέσα σε ένα ψωμάκι. Το ψωμάκι αυτό ανακατευόταν με άλλα όμοια ψωμάκια μέσα σε "μποξάδες"(τραπεζομάντιλα υφαντά).

Ο ένας μποξάς που περιείχε το ψωμάκι με το σταυρό, προοριζόταν για τους άνδρες του χωριού, μετά από τη λήξη της λειτουργίας των Φώτων. Από τους άλλους μποξάδες μπορούσαν να πάρουν ψωμάκι τα γυναικόπαιδα.

Αυτός ο διαχωρισμός εξυπηρετούσε κάποιον σκοπό: όποιος από τους άντρες τύχαινε το ψωμάκι με το σταυρό, γινόταν ο "νονός" της χρονιάς. Τον σήκωναν στα χέρια και τον πήγαιναν προς τη βρύση της εκκλησίας, απειλώντας να τον βρέξουν με το παγωμένο νερό. Για να γλιτώσει το βρέξιμο έπρεπε να τάξει κέρασμα,πράγμα που φυσικά γινόταν.

Ύστερα όλοι πήγαιναν στο καφενείο (συνήθως του Σπύρου Τσουρέκα), όπου ο νονός κερνούσε κονιάκ, μέντα, στραγάλια, καραμέλες και τα σχετικά.Το κέρασμα μπορούσε να εξελιχθεί σε γλέντι με γκάιντα, που έπαιζε ο Γιάννης Κασσέρης, επίσημος γκαϊντατζής του χωριού.

Ο "νονός" έπαιρνε το σταυρό στο σπίτι και τον κρατούσε για ένα χρόνο. Όταν ερχόταν ξανά τα Φώτα, αναλάμβανε το έξοδο της παραγγελίας των ψωμιών ή την ετοιμασία τους.

Τα Πρωτοχρονιάτικα

Η μέρα της Πρωτοχρονιάς στο Ιάσιο περιλάμβανε ένα έθιμο που είχε σχέση με το σκάλισμα της φωτιάς του τζακιού, που συνοδευόταν από διάφορες ευχές.
Ο πατέρας έφερνε απ' έξω ξύλα , άχυρο και ένα σιδερένιο αντικείμενο (π.χ. υνί).
Τοποθετούσε το σίδερο μπροστά στο τζάκι, έβαζε πάνω του ένα μαξιλάρι και γονάτιζε. Άναβε με τα κούτσουρα τη φωτιά στο τζάκι.Ύστερα έκανε το σταυρό του, έριχνε το άχυρο, έπαιρνε τη μασιά και σκαλίζοντας τη φωτιά έλεγε:
"Όσις σπίθις βγάζ η φουτιά, τόσα πλούτια να έχουμι στου σπίτ’, τόσα μπερεκέτια, τόσα γιννίματα, στάρια, κριθάρια, τόσα ζουντανά, μουσχάρια, αρνιά, κότις κι αυγά, τόσις νύφις, τόσι γαμπροί, πιδιά, αγγόνια, υγεία κι ούλα τα καλά!"
Όλα τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας έκαναν το σταυρό τους για να "συνυπογράψουν" τις ευχές και φιλούσαν το χέρι του πατέρα.

Η βασιλόπιτα

Η  βασιλόπιτα, που κοβόταν το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς στα γιασικιώτικα σπίτια, δεν ήταν γλυκιά. Ήταν συνήθως τυρόπιτα με φύλλο, που άνοιγε μόνη της κάθε νοικοκυρά. Εκτός από το παραδοσιακό φλουρί, που συνηθίζεται σ’ όλη την Ελλάδα,  είχε μέσα κι άλλα αντικείμενα( κλαδάκια, φύλλα, άχυρα, τσόφλια αυγών κ. ά.) που είχαν ειδικούς συμβολισμούς.
 Όταν ερχόταν η ώρα να κοπεί η πίτα, το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς, ο πατέρας, σταύρωνε την πίτα, γύριζε το ταψί τρεις φορές, έκοβε και μετά ονομάτιζε τα κομμάτια με συγκεκριμένη σειρά: πρώτα για τους προστάτες-αγίους και μετά για τα πρόσωπα της οικογένειας, κατά σειρά ηλικίας.

Χοιροσφάγια στο Ιάσιο
Η χριστουγεννιάτικη παράδοση στο Ιάσιο επέβαλλε κάθε οικογένεια να ανατρέφει το δικό της γουρουνάκι για τα Χριστούγεννα.
Μια ξύλινη κατασκευή που έμοιαζε με πυραμίδα, το λεγόμενο ζάρκο, φιλοξενούσε το γουρούνι  όσο διάστημα το μεγάλωναν.Ο χώρος ήταν μικρός, για να μην κινείται πολύ και χάνει βάρος! 

 Η συνηθισμένη διατροφή του περιλάμβανε το κατσαμάκι, που ήταν μίγμα από καλαμποκίσιο αλεύρι και τυρόγαλο. Όταν ξημέρωνε 24 Δεκεμβρίου, ήταν ώρα να εκπληρώσει τον ...προορισμό του.
 Ο αρχηγός της οικογένειας, συχνά με τη βοήθεια φίλων ή συγγενών, έσφαζε το γουρούνι και το κομμάτιαζε με επιμέλεια, ώστε κανένα κομμάτι να μην πάει χαμένο.
Αφού η οικογένεια χώριζε το κρέας που θα κατανάλωνε τις γιορτές, το υπόλοιπο κρέας παστωνόταν με αλάτι, για μελλοντική κατανάλωση.
Κοιλιές και ποδαράκια γινόταν πατσάς, ενώ ακόμη και το λίπος μετατρεπόταν σε λίγδα, λιπαρή ύλη που θα χρησιμοποιούνταν σε διάφορα χειμωνιάτικα φαγητά ή για άλειμμα στη φέτα του ψωμιού, την οποία ζέσταιναν πάνω στη σόμπα.Εννοείται ότι οι "σφάχτες" κάποιο μεζέ κατανάλωναν αυτή τη μέρα, συνήθως αφού είχαν ήδη μεταλάβει.
Τα έντερα του γουρουνιού καθαρίζονταν καλά, ώστε η νοικοκυρά να ετοιμάσει για τα Χριστούγεννα τη "μπάμπω", με γέμιση από συκώτια και πλιγούρι ή πιο σπάνια ρύζι.
Αυτή η διαδικασία της σφαγής , αν και βάρβαρη για τα παιδιά, συνήθως έκρυβε και έναν ...παράξενο μποναμά: τα παιδιά καλούνταν να πάρουν τη "φούσκα", την κύστη του γουρουνιού και να τη φουσκώσουν σαν μπαλόνι!